Rode klok: het vrouwenlichaam als politiek bezit

Rode Klok speelt zich af in de nabije toekomst. Abortus is opnieuw verboden in de Verenigde Staten. Evenals ivf en adoptie door alleenstaande ouders. Wat betekent het onder deze omstandigheden om vrouw te zijn?  Leni Zumas onderzoekt aan de hand van vier vrouwelijke hoofdpersonages. Een aanrader voor fans van The Handmaid’s Tale.

Abortus is illegaal

Rode klok speelt zich af in de nabije toekomst. Een toekomst waarin alle rechten waar vrouwen zo hard voor gestreden hebben van tafel zijn geveegd. In de Verenigde Staten is abortus namelijk opnieuw illegaal verklaard. Hetzelfde geldt voor ivf en adoptie door alleenstaande ouders. Vier vrouwen uit een klein vissersdorp in de staat Oregon proberen zich staande te houden. In een wereld waar nieuwe beperkingen op het vrouwenlichaam en het moederschap gelden.

De alleenstaande lerares Ro probeert wanhopig zwanger te worden voordat ze te oud is. Susan, de gefrustreerde moeder van twee kleuters, zit vast in een uitzichtloos huwelijk dat haar carrière als advocate in de kiem heeft gesmoord. De vijftienjarige Mattie is ongewenst zwanger. De natuurgenezeres Gin kan ze allemaal helpen. Totdat zij het slachtoffer dreigt te worden van een hedendaagse heksenjacht.

Deze vier vrouwen, de biografe, de dochter, de echtgenote en de genezeres, nemen om de beurt het woord in Rode klok. Deze hoofdstukken worden afgewisseld met stukjes uit het boek dat de biografe aan het schrijven is over poolreizigster Eivør Minervudottír. Deze 19-eeuwse wetenschapster werd in haar onderzoek voortdurend geconfronteerd met haar vrouw-zijn. Haar ervaringen zijn dan ook goed te vergelijken met de vier vrouwen in het vissersdorpje.

Vier levensechte vrouwen

Ik vloog echt door Rode klok heen. In korte hoofdstukken leer je de personages van heel dichtbij kennen. Ik vind dat ze alle vier heel realistisch overkomen. Ro is een geliefde lerares, die het gemis van een kind in haar leven maar moeilijk kan verdragen. De vijftienjarige Mattie is ontzettend onzeker. Wanneer ze zwanger raakt van een jongen die haar al voor een ander meisje verliet, wil ze abortus plegen. Zelf is ze geadopteerd, en dat wil ze haar ongeboren kind niet aandoen. Ze worstelt namelijk enorm met de onbekende identiteit van haar biologische ouders. Ze besluit dan ook de hulp in te schakelen van natuurgenezeres Gin.

Op het eerste gezicht lijkt Susan, de echtgenote, een vreemde eend in de bijt. Ze heeft een gezin met twee kinderen. Wat heeft zij te maken met een verhaal over vrouwenrechten, abortus en zelfbeschikking? Heel veel. Susan worstelt met het label moeder. Het lukt haar niet de perfecte moeder voor haar kinderen te zijn. Bovendien heeft ze het nog altijd moeilijk met haar beslissing om haar werk op te geven ten gunste van haar gezin. Wat zal de rest van de wereld zeggen als ze ontdekken dat haar relatie niet perfect is? Dat haar man niet in relatietherapie wil? En dat ze twijfelt of ze deze relatie nog wel wil voortzetten?

Een actuele toekomstvisie

Hoewel Leni Zumas een dystopische toekomst schetst, focust ze voornamelijk op haar personages. Het is interessant om te lezen hoe al deze vrouwenlevens met elkaar verbonden raken. Het boek gaat over de invloed van de wet op het dagelijks leven van de vier vrouwen. De politieke situatie sluimert op de achtergrond, maar is minder aanraakbaar dan in bijvoorbeeld The Handmaid’s Tale of Vox. In Rode klok moeten vrouwen aan een bepaald stereotiep voldoen. Er is bijvoorbeeld een echtgenoot nodig om een kind te mogen krijgen en het gezin is het hoogste doel om te bereiken. Op deze manier moeten alle personages omgaan met druk van buitenaf.

De conservatieve toekomstvisie van Rode klok komt angstvallig dichtbij. Ondanks het ontbreken van moderne technieken als smartphones, voelt het verhaal ontzettend actueel. Tijdens het lezen dacht ik meermaals aan de politieke visie van Trump. Ook de zogenoemde ‘roze muur’ tussen Amerika en Canada deed me hieraan denken. De president in Rode klok heeft het op een akkoord gegooid met Canada om te voorkomen dat vrouwen voor een abortus naar het buurland trekken. Het is geen fysieke muur. Aan de grensovergang kan iedere vrouw echter gevraagd worden een zwangerschapstest te doen.

Het vrouwenlichaam als politiek bezit

Leni Zumas geeft elk van haar personages een eigen stem. Ondanks de heftige thematiek schuwt ze humor niet. Hierdoor is het verhaal soms verdrietig en dan weer grappig. Het vrouwelijk lichaam wordt zeer plastisch beschreven. Dit lijkt een uitvergroting van de streng conservatieve politieke situatie in het boek. Vrouwen zijn niet langer de baas over het eigen lichaam. Het is de politiek die bepaalt hoe er naar een vrouwenlichaam wordt gekeken. Het einde van het verhaal geeft hoop, ondanks dat je ook met een aantal vragen achterblijft.

Met Rode klok weet Leni Zumas een beangstigende toekomst te scheppen. Een toekomst waarin het vrouwenlichaam de politiek toebehoort. Abortus is opnieuw illegaal, evenals ivf en adoptie door alleenstaande ouders. In korte hoofdstukken leer je de vier vrouwelijke personages zeer goed kennen. Vrouwenzaken als zwangerschap, menstruatie, het moederschap en abortus spelen een grote rol in het verhaal. Zumas heeft echter ook aandacht voor het dagelijks leven met thema’s als gezondheid en seks, het huwelijk, carrière en adoptie. Met Rode klok toont de schrijfster aan dat onze vrouwenrechten gemakkelijk te onderdrukken zijn. Wat betekent het om vrouw te zijn ten tijde van een veranderende politieke situatie? Een interessant gedachte-experiment, dat angstvallig dichtbij komt.

Met dank aan De Club van Echte Lezers voor een leesexemplaar!