Onlangs las ik de klassieker A Clockwork Orange van Anthony Burgess. Eerlijk gezegd viel dit boek me toch een klein beetje tegen. Desondanks vond ik het hoog tijd om de verfilming van Stanley Kubrick te kijken.
De beeldende kracht van film
Al stampend, slaand, stelend, zingend, tapdansend en verkrachtend vermaakt Alex, een vandaal met een bolhoed op, zich uitstekend. Al is zijn geluk op tragische wijze ten koste van anderen. Wanneer de regering hem te pakken heeft, wordt hij gehersenspoeld tot modelburger.
Waar ik bij het lezen van A Clockwork Orange moeite had om in het verhaal te komen, met name door het nadsat-dialect dat de personages spreken, trok de film me meteen mee in het verhaal. Ook in de film praten de Drooges soms onbegrijpelijk, maar met beelden erbij wordt het toch allemaal iets sneller duidelijk. Ik vraag me echter wel af of het voor andere kijkers, zonder de voorkennis van het boek, net zo duidelijk is als voor mij.
Een extravagante mise-en-scène
In A Clockwork Orange speelt mise-en-scène een grote rol. We zien personages in extravagante kleding en zeer bijzondere decors. Tel hier de overdreven acteercodes van de personages (soms lijken het net karikaturen) en het gekke taaltje bij op en je krijgt een verbazingwekkend resultaat. Door de kleurrijke mise-en-scène verloor de film geen enkel moment mijn aandacht. Zelfs tijdens lange monologen was er altijd wel iets te zien in beeld.
In het decor zien we een overdaad aan naakte vrouwen (zowel in real life als in schilderijen of beeldhouwkunst). Ook het fallussymbool komt meerdere malen terug. Het is dan ook niet gek dat A Clockwork Orange een film is waar psycho-analitici los op gaan.
De Negende Symfonie van Beethoven
Daarnaast is in A Clockwork Orange een belangrijke rol weg gelegd voor muziek. Niet alleen inhoudelijk speelt de negende symfonie van Beethoven een grote rol. Ook zijn er vele ritmische montages op de maat van (klassieke) muziekstukken. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van een voice-over. Net als in het boek is het Alex zelf die, als your humble narrator, het verhaal aan de kijker vertelt.
Goed en kwaad
Qua thematiek gaat A Clockwork Orange voornamelijk over de vraag of de mens van nature goed of slecht is. Verder wordt het thema van vrije wil aangeraakt en zien we het belang van onderlinge machtsverhoudingen. Dit is allemaal in lijn met het boek van Anthony Burgess.
Er zijn echter ook verschillen tussen boek en film. Zo is het hoofdpersonage in het boek slechts 15 jaar, terwijl Alex in de film rond de 18 jaar is. Om verdere controverse rond zijn gedrag te voorkomen. Daarnaast komt hij op een andere manier terecht bij de Ludovico Treatment. Er zijn nog een aantal kleine verschillen tussen boek en film, maar over het algemeen volgt de film het boek erg nauwgezet. Alleen het laatste, 21e hoofdstuk ontbreekt, maar dit komt omdat het boek in de VS slechts 20 hoofdstukken telde. Dit maakte voor mij, als iemand die wel alle 21 hoofdstukken gelezen heeft, het einde van de film ietwat te abrupt.
Tot slot wil ik nog kort de aandacht vestigen op de reflexiviteit die we vaak in Science Fiction films zien. Wanneer we een Science Fiction film kijken, zien we een verhaal over hoe onze technologie van invloed kan zijn op de menselijkheid. In A Clockwork Orange wordt dit extra benadrukt. Al met al zeker de moeite waard om deze klassieker eens te bekijken! Ik geef het niet graag toe, maar voor waarschijnlijk het eerst in mijn leven ondersteun ik de stelling The Book Was Better niet…
