The Heart Goes Last: een beangstigend en hilarisch gedachte-experiment

Na het lezen van The Handmaid’s Tale wist ik één ding zeker: ik ging meer boeken lezen van Margaret Atwood. De volgende op mijn lijstje was The Heart Goes Last, waarin de hoofdpersonages een dubbelleven leiden. De ene maand zijn ze gevangenen, de andere maand maken ze deel uit van de samenleving. Dit Positron Project vond ik direct heel intrigerend. En dat bleef zo gedurende het hele verhaal.

De gevolgen van de economische crisis

Het gaat slecht met de wereldeconomie. Er zijn zelfs mensen die het bloed van hun baby aan de bloedbank verkopen voor wat extra inkomsten. Ook het getrouwde koppel Stan en Charmaine kan het hoofd maar moeilijk boven water houden. Stan verloor tijdens de crisis zijn baan en algauw moesten ze hun huis verkopen. Nu wonen ze in hun auto. Bang voor plunderaars en verkrachters blijven ze voortdurend op hun hoede. Charmaine werkt in een bar, zodat ze toch nog enkele inkomsten hebben. Maar ze verdient lang niet genoeg om de torenhoge schulden te betalen.

Stan en Charmaine zijn wanhopig. Wanneer ze een advertentie zien voor een sociaal experiment in een nabijgelegen dorp, melden ze zich onmiddellijk aan. Alle deelnemers leven een dubbelleven. De ene maand als gevangene, de andere maand als bewaker. In het begin lijkt alles probleemloos te verlopen. Ze hebben een eigen huis en een vaste baan. Maar wanneer Stan en Charmaine, zonder dit van elkaar te weten, een alles verslindende obsessie ontwikkelen voor het stel dat in hun huis woont als ze zelf in de gevangenis zitten, verandert het sprookje in een levensbedreigende situatie. Wantrouwen, schuld en seksuele verlangens nemen de boel over.

Seks met kippen en teddyberen

De dystopische setting van het Positron Project is erg interessant en goed uitgewerkt. De deelnemers aan het project laten zich vrijwillig opsluiten in de gevangenis. Het verhaal in de nasleep van een wereldwijde economische crisis speelt in op de huidige maatschappij, maar Atwood kiest hier voor een surrealistische uitwerking. Er zijn mannen die hun penissen in kippen steken (iew!) en een vrouw krijgt seksuele verlangens van een teddybeer. De productie van seksrobots is ook een belangrijk onderdeel van het verhaal. Hierbij wordt overigens meerdere keren opgemerkt dat Nederland een grote afzetmarkt heeft voor dergelijke poppen. De vele absurde situaties zorgden meermaals voor een glimlach op mijn gezicht. Ik heb het gevoel dat Margaret Atwood veel plezier heeft gehad tijdens het schrijven van dit boek.

Het verhaal van The Heart Goes Last wordt verteld vanuit twee perspectieven. Zowel Stan als Charmaine neemt het woord. Het is interessant om te zien hoe ze allebei zo verschillend naar de wereld van Consilience kijken, het stadje waar het Postiron Project zich afspeelt. Het ene moment zijn ze verliefd op hun wederhelft, het andere moment fantaseren ze over andere mensen. Het zijn twee wispelturige personages die gedurende het verhaal weinig diepgang krijgen.

Surreëel voer tot nadenken

In The Heart Goes Last wordt de dystopische traditie gevolgd. Surveillance en controle spelen een grote rol in het verhaal. De inwoners van Consilience worden nauwlettend in het oog gehouden. Algauw worden Stan en Charmaine onder druk gezet, met surveillancebeelden als chantagemiddel. Ondanks de ietwat surreële situaties, zet The Heart Goes Last je ook aan het denken. Een voorbeeld hiervan is de job van Charmaine in de gevangens – waarmee overigens ook de titel verklaard wordt. Hoe kunnen iemands morele grenzen vervagen? Als je gewoon doet wat je job is, ben je dan ook slecht? Als je weet dat je eigenlijk iets verkeerds doet?

The Heart Goes Last is zo’n ontzettend goed boek, misschien vond ik het zelfs beter dan The Handmaid’s Tale. Het verhaal speelt zich af in de nasleep van een wereldwijde economische crisis. Een gehuwd koppel schrijft zich in voor een sociaal experiment. De ene maand zitten ze in de gevangenis, om de volgende maand als burgers door het leven te gaan. Algauw blijkt er echter meer aan de hand in het stadje. The Heart Goes Last zit vol onverwachte wendingen. Het verhaal is absurd en grappig, maar tegelijkertijd ook luguber en beangstigend. Ik ben fan!

Lees je liever in het Nederlands? The Heart Goes Last is vertaald als Als laatste het hart bij uitgeverij Prometheus.